Dat bleek gisteren toen de Tweede Kamer met minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) debatteerde over het wetsvoorstel.
In de wet worden rechten verankerd die eerder in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) zijn vastgelegd of volgen uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM).
Zo bevestigt het wetsvoorstel dat journalisten of publicisten als getuige in een strafzaak geen vragen hoeven te beantwoorden over de identiteit van hun bron.
Het plenaire debat liet lang op zich wachten. Het EHRM veroordeelde Nederland al drie keer wegens gebrekkige bronbescherming, het wetsvoorstel werd al in 2014 ingediend.
Belang kwaliteitsjournalistiek én verschoningsrecht
Tijdens het debat stonden de Kamerleden uitgebreid stil bij belang van kwaliteitsjournalistiek voor onze democratische rechtsorde en het verschoningsrecht.
De leden stelden kritische vragen over de samenhang met de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), de ‘Sleepwet’, en de afbakening van de groep verschoningsgerechtigden.
Michiel van Nispen (SP) noemde het recht op bronbescherming ‘geen voorrecht voor journalisten, maar een voorwaarde voor het goed functioneren van de pers.’
Volgens D66-Kamerlid Maarten Groothuizen vormt het recht ‘de basis voor journalistiek die echt ergens over gaat.’ ‘Rechtsbescherming en rechtszekerheid staan in het wetsvoorstel voorop,’ aldus Stieneke van der Graaf (ChristenUnie).
Afbakening van de groep verschoningsgerechtigden
Omdat de journalistiek zich in de laatste jaren snel ontwikkelt, is de minister er voorstander van dat een ruime groep ‘journalisten’ en ‘publicisten’ zich op het recht op bronbescherming kan beroepen.
Chris van Dam (CDA) noemde het verschoningsrecht een dermate zware uitzondering in het strafrecht dat beperking tot journalisten wenselijk is. Van der Graaf vreest dat de uitbreiding tot publicisten in het wetsvoorstel de doelgroep te onbepaald maakt.
Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) stelde voor om het recht op bronbescherming ook van toepassing te laten zijn voor Ngo’s, zoals Human Rights Watch en Greenpeace.
Volgens het wetsvoorstel kunnen bronnen alleen worden beschermd als iemand een journalist of publicist iets vertelt onder de voorwaarde van geheimhouding van zijn identiteit.
Van Nispen, Groothuizen, Buitenweg en Dilan Yeşilgöz-Zegerius (VVD) stelden voor om die voorwaarde te schrappen. Volgens hen verdienen bronnen die niet expliciet op geheimhouding hebben aangedrongen ook bescherming .
De Kamer stemt komende dinsdag ook over amendementen om de groep verschoningsgerechtigden eventueel te beperken of uit te breiden.
Samenhang met de ‘Sleepwet’
Buitenweg en Van Nispen betoogden dat de bronbescherming zal worden aangetast omdat de nieuwe Wiv de inlichtingendiensten meer bevoegdheden geeft om ongericht te zoeken.
Minister Grapperhaus benadrukte dat dit wetsvoorstel over informatieverstrekking in strafzaken gaat. ‘De inlichtingendiensten AIVD en MIVD krijgen geen toestemming om een bron te achterhalen en die kennis te delen met politie en OM.’
Als de Tweede Kamer komende dinsdag inderdaad akkoord gaat met het wetsvoorstel, zal de Eerste Kamer zich buigen over het wetsvoorstel.